Cmentarna Cytadela. Poznań

Poznański Park Cytadela to nie tylko pozostałości po Forcie Winiary, ale też kilka  ciekawych cmentarzy.

Cmentarz parafii św. Wojciecha powstał w I połowie XIX wieku na terenie dawnej wsi Bonin. W związku z planami budowy twierdzy mieszkańców wsi wysiedlono, pozostał tylko cmentarz. W 1892 roku odbył się tu ostatni pogrzeb. Podczas oblężenia twierdzy w 1945 roku walki toczono m.in. na terenie tego cmentarza. Podczas walk o cytadelę wiele nagrobków zniszczono lub uszkodzono. 

Wojenny Cmentarz Bohaterów Radzieckich to miejsce pochówku żołnierzy radzieckich, nie tylko tych, którzy zdobyli twierdzę, ale też innych, którzy ginęli na terenie Poznania. W ponad 400 mogiłach leży tu przeszło 3600 poległych. W 2013 roku ktoś oblał pomniki czerwoną farbą i zostawił po sobie napis "Śmierć komuchą" (pisownia oryginalna!).

Wojenny Cmentarz Wspólnoty Brytyjskiej utworzono w 1925 roku - spoczywają tu żołnierze brytyjscy polegli w I i II wojnie światowej, a wśród nich uczestnicy Wielkiej Ucieczki , jeńcy z obozu w Żaganiu rozstrzelani z osobistego rozkazu Hitlera. Leżą tu też Kanadyjczycy, Irlandczycy i Australijczycy.

Cmentarz Bohaterów Polskich kryje ciała  cytadelowców, Polaków poległych w 1945 roku w walkach o Cytadelę. Są tu też mogiły zbiorowe: rozstrzelanych więźniów Fortu V, więźniów obozu koncentracyjnego w Żabikowie, straconych robotników przymusowych, ofiar stalinizmu i trzynastu zabitych podczas poznańskiego czerwca 1956. 

Cmentarz Garnizonowy powstał w 1922 roku, spoczywają na nim weterani powstania styczniowego, powstańcy wielkopolscy, a także ofiary wojny polsko-bolszewickiej, łącznie ponad 400 osób. Na tym terenie również toczyły się walki o twierdzę w 1945 roku, więc i ten cmentarz ucierpiał. Uporządkowano go dopiero w latach 70. - wtedy też ustawiono nowe płyty nagrobne w kształcie krzyży.

Niemiecki Cmentarz Honorowy z 1915 roku. Nie znalazłam o nim zbyt wielu informacji, tyle tylko, że byli tu chowani niemieccy żołnierze, którzy zmarli w lazaretach. Cmentarz honorowy został zlikwidowany, a na jego miejscu powstał cmentarz żołnierzy radzieckich. Dziś nie ma już także  na Cytadeli cmentarza prawosławnego. 

Fort Winiary. Twierdza Poznań

Budowę Festung Posen - Twierdzy Poznań - rozpoczęto w 1828 roku. Wówczas miasto pozostawało pod faktycznym panowaniem pruskim.  Decyzja o ufortyfikowaniu Poznania była podyktowana jego strategicznym położeniem - był to węzeł komunikacyjny łączący Prusy z Dolnym Śląskiem.

System fortyfikacyjny obejmował kilkanaście fortów, z których największa była cytadela na Wzgórzu Winiarskim (podobno był to też jeden z największych fortów artyleryjskich w Europie). W celu jego budowy wysiedlono mieszkańców dwóch wsi (Winiary i Bonin). Budowę Fortu Winiary zakończono dopiero w 1842 roku. 

Fort pełnił różne funkcje: w II połowie XIX w. był więzieniem dla polskich powstańców, potem dla jeńców duńskich, austriackich i francuskich. W czasie I wojny światowej fort opanowali powstańcy wielkopolscy. W 1939 roku znów trafił w ręce Niemców - i znowu stał się więzieniem. W kazamatach przetrzymywano więźniów polskich, brytyjskich i radzieckich. W lutym 1945 roku Armia Czerwona wespół z mieszkańcami Poznania - cytadelowcami - odbiła twierdzę z rąk Wehrmachtu.
Po II wojnie światowej cytadelę zaczęto sukcesywnie likwidować. Zanim jednak się to stało, właśnie tu odbyła się ostatnia publiczna egzekucja w Polsce. 21 lipca 1946 na Cytadeli powieszono Arthura Greisera - namiestnika Kraju Warty. Egzekucję oglądało... 15 000 widzów... 

Do lat 70. trwało oczyszczanie terenu z pozostałości po twierdzy. Terytorium Fortu Winiary przekształcono w Park-Pomnik Przyjaźni i Braterstwa Broni Polsko-Radzieckiej - dziś znany jako Park Cytadela. Obiektów fortyfikacyjnych nie usunięto jednak całkowicie - w dwóch budynkach pofortecznych mieszczą się dziś oddziały Wielkopolskiego Muzeum Walk Niepodległościowych. 

Dawne laboratorium artyleryjskie za adaptowano na potrzeby Muzeum Uzbrojenia. Druga placówka to Muzeum Armii Poznań, urządzone w korytarzu kazamatowym zwanym Małą Śluzą.

Słup dystansowy poczty saskiej. Zgorzelec

Zgorzelecki słup dystansowy poczty saskiej to niestety tylko replika oryginału z 1725 r., który w 1945 r. został rozbity. Fragmenty tego oryginału w 1956 r. przeniesiono do wrocławskiego Muzeum Poczty i Telekomunikacji. 

Replika natomiast znajduje się przy Placu Pocztowym w Zgorzelcu, naprzeciw Mostu Staromiejskiego na Nysie Łużyckiej - granicy z niemieckim Goerlitz. W 2009 roku ustawiono go na dachu domu studziennego, w którym dawniej znajdowały się poidła dla koni pocztowych, teraz jest tu kiosk z papierosami.

Słup pocztowy miał informować o odległościach do poszczególnych miejscowości, wyrażonych w milach saskich. Poza tymi odległościami podawano też nazwę miasta, w którym ustawiono słup  (Goerlitz) oraz rok powstania słupa (1725). 

Oprócz symbolu poczty - trąbki pocztowej - słupy saskie posiadały też litery AR - Augustus Rex - czyli inicjały Augusta Mocnego. Z jego inicjatywy na trasach pocztowych ustawiano od 1721 roku słupy kamienne, które zastąpiły wcześniejsze słupy drewniane.  Na słupie zgorzeleckim nad inicjałami znajdują się herby Rzeczpospolitej i Saksonii. 

Słup znajdował się na trasie pocztowej Warszawa-Drezno. Zaznaczone na nim miejscowości to m.in. Halbau (Iłowa), Sorau (Żary), Sommerfeld (Lubsko), Christianstadt (Krzystkowice), Krossen (Krosno Odrzańskie), Sagan (Żagań), Waldau (Wykroty), Bunzlau (Bolesławiec), Haynau (Chojnów), Liegnitz (Legnica), Neumarkt (Środa Śl.), Breslau (Wrocław).